بیوفیلک یعنی چه؟ طراحی بیوفیلیک چیست؟ عناصر اصلی سبک دکوراسیون بیوفیلیک کدامند؟ سبک بیوفیلیک چه ویژگی‌هایی دارد؟
سال‌ها است که در معماری و طراحی جدید خانه‌ها، طبیعت جایی ندارد و به کلیت شهرها و ساختمان‌ها که نگاه می‌کنیم، چیزی جز بتون و سنگ و آجر نمی‌بینیم. پیشرفت های تکنولوژیکی و تغییر در سبک زندگی باعث شده است که انسان‌ها از طبیعت دورتر شوند، اما نیاز انسان به طبیعت انکارشدنی نیست.
میل ذاتی انسان به جهان طبیعت، خواه یک تمایل ناخودآگاه باشد و خواه یک تمایل آشکار، چیزی که واضح است این است که همه انسان‌ها خواهان طبیعت و محیط زیست طبیعی هستند. موضوعی که طراحی بیوفیلیک آن را دنبال می‌کند.
هدف طراحی بیوفیلیکی، آشتی دوباره انسان با طبیعت است. در این نوشته به شرح و بررسی سبک بیوفیلیک و ویژگی‌های این سبک در طراحی و دکوراسیون خواهیم پرداخت. با ما همراه باشید.
بیوفیلیک یعنی چه؟
منشا واژه “بیوفیلیک” واژه یونانی “بیوفیلیا” به معنی عشق به زندگی یا موجودات زنده است. اصطلاح بیوفیلیا (biophilia) برای اولین بار در سال 1984 ظاهر شد. ادوارد ویلسون، زیست‌شناس آمریکایی در آن زمان کتابی را با عنوان بیوفیلیا نوشت و به این ترتیب این اصطلاح را رواج داد.
ویلسون یک فرضیه جسورانه را در این کتاب مطرح کرد و معتقد بود که انسان‌ها تمایل ذاتی به جستجو و ایجاد ارتباط با طبیعت دارند. وی اظهار داشت که افراد می‌توانند در صورت تماس نزدیک با طبیعت بسیار سود ببرند و در صورت محروم شدن از آن رنج می‌برند.
در همان زمان، مطالعه‌ای توسط راجر اولریش (Roger Ulrich’s) انجام شد که نشان می‌داد سلامت ما بسیار تحت تأثیر محیط قرار دارد. این نظریه‌ها و نتیجه‌گیری‌ها منجر به تغییرات بزرگی در معماری شد و از این طریق طراحی بیوفیلیک (biophilic design) ظاهر شد.
طراحی بیوفیلیک
طراحی بیوفیلیک با هدف پیوند طبیعت و انسان ایجاد شد. طراحی بیوفیلیک یا طبیعت‌گرا، به زبان بسیار ساده درباره آوردن محیط بیرون و طبیعت به فضای داخلی صحبت می‌کند. عناصر اصلی این نوع طراحی، نور طبیعی، پوشش گیاهی، مواد طبیعی، رنگ‌های طبیعی، اشکال طبیعی و حیوانات هستند.
طراحی بیوفیلیک ابتدا فقط در خانه‌ها رواج داشت، اما به دلیل افزایش انگیزه انسان و افزایش میزان انرژی محیط، در مکان‌هایی مانند ادارات که به اکسیژن بیشتری نیاز دارند نیز به سرعت گسترش یافت. حتی امروزه در بسیاری از بیمارستان‌ها و مراکز درمانی، از این طراحی الهام می‌گیرند و فضایی را به کاشت گل و درختچه‌های تزئینی و حتی حوضچه و آبنماهای طبیعی اختصاص می‌دهند تا باعث کاهش استرس و اضطراب شود.
مزایای طراحی بیوفیلیک
- القای حس راحتی و زیبایی طبیعی
- کاهش سطح اضطراب و استرس ناشی از زندگی شهری
- سلامت جسمی و روانی افراد و بالا بردن سطح انرژی محیط
- تصفیه هوا و اکسیژن‌رسانی بالا به علت وجود گیاهان در محیط
- افزایش انگیزه برای حفظ محیط زیست و اولویت‌بخشی به طبیعت از طریق کاربرد وسایل تجدیدپذیر
- بالا رفتن راندمان و انگیزه کاری در محیط‌های کاری
- افزایش شادی و نشاط به علت وجود نور طبیعی زیاد
عناصر طراحی بیوفیلیک
شش عنصر طراحی بیوفیلیک عبارتند از:
1- ویژگی‌های محیطی. ویژگی‌های محیط طبیعی مانند نور خورشید، هوای تازه، گیاهان، حیوانات، آب، خاک، مناظر، رنگ‌های طبیعی و مواد طبیعی مانند چوب و سنگ.
2- اشکال طبیعی. شبیه‌سازی و تقلید اشکال موجود در طبیعت شامل اشکال گیاهی و حیوانی مانند برگ، پوسته، درخت، شاخ و برگ، سرخس، لانه زنبوری، حشرات و سایر گونه‌های جانوری است. به عنوان مثال ستون‌های درخت‌مانند در فضای داخلی ساختمان برای حمایت از سقفی که شبیه پوشش جنگل است.
3- الگوها و فرآیندهای طبیعی. کارکردها، ساختارها و اصول مشخصه جهان طبیعی، به ویژه آن‌هایی که در تکامل بشر موثر بوده‌اند. به عنوان مثال استفاده از طرح‌هایی که حس‌های مختلفی را تحریک می‌کنند، پیچیدگی را تسهیل می‌کنند یا روند پیری و گذشت زمان را منعکس می‌کنند.
4-نور و فضا. ویژگی‌های مکانی و روشنایی که حس قرار گرفتن در یک محیط طبیعی را برمی‌انگیزد. مثلا استفاده از روشنایی طبیعی، احساس فضای وسیع، یا ادغام نور و فضا در هنر مجسمه‌سازی.
5- روابط مبتنی بر مکان. ارتباطات بین ساختمان‌ها و ویژگی‌های متمایز جغرافیایی، زیست‌محیطی و فرهنگی مکان‌ها. این امر می‌تواند از طریق تلفیق ویژگی‌های زمین‌شناسی و چشم‌انداز، استفاده از مواد محلی و بومی و ارتباط با سنت‌های خاص تاریخی و فرهنگی حاصل شود.
6-روابط انسانی تکامل‌یافته با طبیعت. گرایش‌های اصلی ذاتی برای پیوستن به طبیعت مانند احساس قرار گرفتن در یک محیط منسجم و خوانا، احساس چشم‌انداز و پناهندگی، شبیه‌سازی رشد و نمو زندگی و برانگیختن ارزش‌های مختلف زیست‌دوستانه.
چگونگی گنجاندن سبک بیوفیلیک در دکوراسیون خانه
- در معرض نور طبیعی قرار بگیرید.
قرار گرفتن در معرض نور طبیعی خورشید را به حداکثر برسانید. محل نشستن، استراحت، مطالعه و فضای کار خود را در نزدیکی پنجره‌ها یا پنجره‌های سقفی تعبیه کنید. همچنین سعی کنید با تمیز نگه داشتن پنجره‌ها و پرده‌ها، از نور طبیعی موجود نهایت استفاده را ببرید.
- از دیوارها به عنوان بوم استفاده کنید.
اگر در خانه منظره‌ای از طبیعت ندارید، می‌توانید آن را روی دیوارهای خانه شبیه‌سازی کنید. مثلا نقاشی‌های بزرگ منظره یا عکس و کاغذ دیواری با طرح گیاهان. حتی سقف خانه را می‌توانید به صورت آسمان شبیه‌سازی کنید و لذت ببرید.
- مبلمان چوبی را به خانه بیاورید.
برای خانه مبلمانی تهیه کنید که جنس‌شان چوبی باشد و گره‌های طبیعی چوب و درخت را در خود داشته باشد.
- مواد طبیعی را به خانه اضافه کنید.
در تزئینات خانه از وسایلی استفاده کنید که از مواد و الیاف طبیعی مانند پنبه ارگانیک، پارچه‌های نخی، سنگ، انواع چوب، حصیر یا چوب بامبو ساخته شده باشند. یا مثلا مسیر پیاده‌روی، حیاط داخلی یا یک گوشه سبز در بالکن یا حمام خود را با سنگریزه‌های صاف یا سنگ رودخانه بپوشانید.
- با پالت‌های رنگی طبیعی آشتی کنید.
از یک پالت رنگی که از طبیعت به دست می‌آید، مانند رنگ‌های خاکی یک منظره تپه‌ای، رنگ‌های آرامش‌بخش یک جنگل، سایه‌های زیبا از غروب خورشید بر فراز دریا، در دکوراسیون خانه استفاده کنید.
- ویژگی‌های آب را دست کم نگیرید.
صدا و جریان آب را هرچند کوچک، در خانه شبیه‌سازی کنید. مثلا از استفاده از حوض یا آبنما در خانه.
- گیاهان را به خانه بیاورید.
خانه خود را با گیاهان، از گلدان گرفته تا باغ‌های عمودی پر کنید. همچنین سعی کنید از گیاهان تصفیه‌کننده هوا مانند پوتوس و انواع کاکتوس در خانه بهره ببرید. برای قرار دادن گیاهان از شلف، آویز یا قفسه استفاده کنید. حتی می‌توانید گیاهان دنبالهدار را به روی سقف هدایت کرده و سقف خود را سبز کنید.
شاید به دلایل اقتصادی و ماندگاری کم، استفاده از گیاهان و موادی که مستقیما از دل طبیعت آورده شده‌اند، انتخاب مناسبی محسوب نمی‌شوند. اما مصنوعات ساخته شده با الهام از طبیعت کارکرد و دوام بالاتری دارند و می‌توانند تداعی‌گر تجربه‌های بینظیری باشند. به همین منظور در سال‌های اخیر بسیاری از طراحان لوازم دکوراسیون مانند وسایل تزیینی، استفاده از مصنوعات و رنگ‌های ارگانیک و طبیعی را در طراحی‌های خود گنجانده‌اند.
- خانه را با بوهای طبیعی معطر کنید.
برای معطر کردن خانه با بوهای طبیعی از شمع یا عودهایی با رایحه جنگل یا بیابان، استفاده کنید.
دکوراسیون اتاق‌های خانه با سبک بیوفیلیک
حمام
حمام فضایی است که می توان در آن مراقبه و تمرکز کرد و به آرامش رسید. بنابراین هرچه در حمام به طبیعت نزدیک‌تر باشید، آرامش بیشتری احساس می‌کنید. استفاده از طراحی بیوفیلک در حمام کار چندان دشواری نیست و مواردی وجود دارد که می‌توانید خودتان انجام دهید.
برای این منظور نصب شیرهای کم جریان، تکنولوژی استفاده مجدد از آب و استفاده از آب باران می‌تواند در صرفه‌جویی در مصرف آب کمک کند. استفاده از حصیرهای حمام ساخته شده از سنگریزه یا خزه واقعی، حوله‌های ساخته شده از پنبه ارگانیک یا بامبو و قرار دادن گیاهانی که گرما و رطوبت را دوست دارند و روشن کردن شمع، فضا را کاملا دگرگون می‌کند و استرس و اضطراب زندگی شهری را از بین می‌برند.
اتاق نشیمن
ساده‌ترین راه برای ایجاد ارتباط قوی با طبیعت، داشتن دید خوب از فضای بیرون است. پرده برای حفظ حریم خصوصی لازم است، اما سعی کنید آن‌ها را در طول روز باز نگه دارید تا بتوانید آسمان آبی و سبزی طبیعت را ببینید. با باز کردن پنجره‌ها به آفتاب اجازه ورود بدهید و همچنین می‌توانید نسیم ملایمی احساس کنید که شما را بیدار کرده و به شما انرژی می‌دهد.
همچنین قرار دادن گیاهان و گلدان‌های مختلف، یک روش عالی برای زیباتر نشان دادن و تصفیه هوای اتاق هستند. از عکس‌ها، تابلوها و کاغذ دیواری‌هایی که نقش‌های طبیعی روی آن‌ها قرار دارد و نشان دهنده ارتباط نمادین با طبیعت هستند، در اتاق نشیمن غافل نشوید.
اتاق خواب
هر فضا و گوشه‌ای از اتاق خواب را می‌توان با گل و گیاه مزین کرد و لذت برد. علاوه بر این می‌توانید ملحفه‌هایی را انتخاب کنید که از مواد طبیعی مانند ابریشم، پنبه یا بامبو ساخته شده باشند و از فرش یا قالیچه‌های ساخته شده از پشم استفاده کنید.
همچنین می‌توانید برای کمک به آرامش بیشتر و خواب سریع‌تر، صداهای آرامش‌بخش در اتاق پخش کنید. مثلا صداهای آب روان یا امواج اقیانوس. اضافه کردن عناصر طراحی بیوفیلیک در اتاق کودکان نیز، باعث افزایش خلاقیت و بالا رفتن سطح یادگیری آن‌ها می‌شود.
آشپزخانه
آشپزخانه فضایی است که ساعات زیادی از روز را در آن می‌گذرانید. عناصر زیادی از سبک بیوفیلیک را می‌توان در طراحی آشپزخانه جای داد. مثلا استفاده از کابینت‌ها و قفسه‌های چوبی، به کار بردن متریال طبیعی در تجهیزات و وسایل آشپزخانه، تعبیه یک پنجره بزرگ در آشپزخانه، قرار دادن گل و گلدان در هر جایی از آشپزخانه از جمله در و دیوار و سقف و روی پیشخوان.
سبک بیوفیلیک مناسب طبیعت‌دوستان!
برای آوردن این سبک به خانه، نیاز به هزینه زیادی نیست. می‌توان با وسایل و عناصر طبیعی و ارزان، فضایی بیوفیلیک در خانه ایجاد کرد و خانه را با طبیعت آشتی داد. به طور کلی هر چیزی که شما را یاد طبیعت و عناصر موجود در آن بیندازد، می‌تواند خانه شما را به سبک بیوفیلیک نزدیک کند، چه یک آبنمای کوچک باشد، چه یک گلخانه بزرگ در خانه. پس سخت نگیرید و در این دنیای پرهیایوی صنعتی، خانه خود را به محلی برای کسب آرامش تبدیل کنید.
در مطلب فروشگاه لوکس بایر سعی کردیم با روش‌های ساده، سبک بیوفیلیک را به خانه شما بیاوریم. امیدواریم مفید بوده باشد. اگر نظر یا سوالی در این خصوص دارید، در بخش نظرات از ما بپرسید.