خانه سبز یا پایدار چگونه خانه‌ای است؟ خانه‌های پایدار و طرفدار محیط زیست چه ویژگی‌هایی دارند؟ چگونه یک ساختمان سازگار با محیط زیست داشته باشیم؟
در سال‌های اخیر با توجه به سرعت تخریب محیط زیست توسط انسان و پیامدهای آن برای کره زمین مانند پدیده گرمایش جهانی، توجه به سازه‌های پایدار و دوستدار محیط زیست بیشتر شده است. به همین دلیل در حوزه معماری و طراحی خانه‌ها طرح مباحثی مانند معماری ارگانیک، خانه‌های سبز، خانه‌های سازگار با محیط زیست، بیش از پیش قوت کرد. تا جایی که امروزه بسیاری از سازه‌ها و خانه‌های لوکس به صورت خانه‌های سبز طراحی و ساخته می‌شوند تا تهدیدی برای کره زمین نباشند.
در این مطلب به بررسی معماری و طراحی پایدار و اصول مهم خانه‌های طرفدار محیط زیست خواهیم پرداخت.
خانه‌های پایدار و سازگار با محیط زیست ( Environmentally Friendly Homes)
خانه‌های سبز یا پایدار با استفاده از فرایندی طراحی شده‌اند که از لحاظ زیست‌محیطی و منابع کارآمد هستند. یعنی تمام ابعاد خانه از طراحی داخلی تا بیرون حتی عملیات ساخت و تعمیر و نگهداری، سازگار با محیط‌زیست است و تهدیدی برای آن به حساب نمی‌آید. ساختمان‌های سبز یا پایدار به دوام، کارایی بالا و راحتی معروف هستند. از ویژگی‌های مهم این خانه‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- از معماری بنا تا دکوراسیون داخلی، الزامات زیست‌محیطی در خانه رعایت شده باشد.
- در ساخت آن از متریالی که آسیب کمتری به محیط زیست وارد کرده اند، استفاده شده باشد.
- حداکثر بهره‌وری انرژی (Highly Energy Efficient) در مصرف انرژی‌های فسیلی و الکتریکی را در اختیار داشته باشد.
- از پنل‌های خورشیدی برای تامین انرژی جهت پخت و پز و روشنایی استفاده کند.
- فاضلاب آن، آب را آلوده نکند.
- برای مدیریت پسماند در آن، فکر شده باشد.
- از فناوری نوین برای هوشمندسازی خانه و مدیریت مصرف انرژی بهره بگیرد.
- سلامت و ایمنی ساکنان خانه را تضمین کند. یک خانه فقط ساختمانی نیست که از ما در برابر فرآیندهای طبیعی محافظت کند، بلکه فضایی است که مردم بیشتر وقت خود را در آن می‌گذرانند. بنابراین لازم است که این خانه‌ها به هیچ وجه به ساکنان خود آسیب نرسانند.
درست است که در بازسازی یا نوسازی خانه‌های قدیمی هم می‌توان موارد بالا را اجرا و رعایت کرد اما در ساخت خانه‌های جدید است که می‌توان صفر تا صد این موارد را برای داشتن یک خانه پایدار به اجرا درآورد.
چگونگی ایجاد خانه‌های سازگار با محیط زیست
1-انتخاب محل درست
طراحی یک خانه سازگار با محیط زیست با انتخاب یک محل مناسب برای ساخت و ساز و تصمیم‌گیری برای موقعیت‌یابی یا جهت‌گیری درست خانه برای کاهش میزان انرژی برای روشنایی مناسب و اطمینان از حداکثر حفاظت از فرآیندهای طبیعی آغاز می‌شود.
در انتخاب محل مناسب باید به عوامل جغرافیایی، عوامل محلی و طراحی خانه توجه شود. یعنی خانه برای بهره بردن از انرژی خورشیدی و یا گرما و نور بیشتر در چه جهت و موقعیت مکانی ساخته شود. حتی وجود یک درخت بزرگ در نزدیکی خانه که می‌تواند بر میزان دریافت نور خورشید تأثیر بگذارد، باید مورد توجه و بررسی قرار بگیرد. مورد دیگر طراحی خانه و توجه به جهت اتاق‌ها و پنجره‌ها برای استفاده حداکثری از نور خورشید است.
2-شکل خانه
در خانه‌های پایدار یا سبز، شکل ساختمان‌ها می‌تواند بر اساس شرایط آب‌وهوایی متفاوت باشد. مثلا خانه‌های گرد برای مناطق مستعد طوفان و گردباد بهترین گزینه هستند. همچنین اندازه کلی خانه و اندازه اتاق‌ها و پنجره‌ها نیز باید متناسب با اصول زیست‌محیطی باشد.
در این خانه‌ها اغلب کوچک بودن اندازه خانه و اتاق‌ها، برای کاهش مصرف انرژی اولویت دارد. همچنین نصب پنجره‌های دوجداره یا سه‌جداره نیز در این خانه‌ها از واجبات است. این موضوع به معنای عدم وجود فضاهای بزرگ در خانه‌های دوستدار محیط زیست نیست. بلکه با عایق‌بندی کافی برای کاهش مصرف انرژی می‌توان از وجود فضاهای بزرگ در این خانه‌ها بهره برد.
3-مصالح ساختمانی پایدار
امروزه برای کاهش اثر کربن، معماران و پیمانکاران به دنبال استفاده از مواد پایدار و بومی هستند. مصالحی که در ساخت خانه‌های دوستدار محیط زیست استفاده می‌شود، باید طبیعی، پایدار، قابل بازیافت و همچنین از منابع محلی باشد. به عبارت دیگر:
- مصالح ساختمانی از یک منبع پایدار حاصل شده یا از منابع تجدیدپذیر به وجود آمده باشند، مانند چوب و الوار
- در فرایند تولید آن‌ها انرژی زیادی مصرف نشده باشد و باعث آلودگی محیط زیست نشده باشد.
- انتخاب مواد و مصالح محلی برای کاهش هزینه حمل‌ونقل و کاهش انتشار دی‌اکسید کربن.
- استفاده مجدد از مواد بازیافتی مانند کفپوش‌های چوبی، ستون‌ها، کاشی‌ها و آجرها.
4-عایق‌بندی
عایق‌بندی از نکات مهم در خانه سبز یا پایدار است. در خانه سازگار با محیط زیست، انرژی نباید هدر رود. دیوارها، درب‌ها و پنجره‌ها باید با روش درست و با مواد دوستدار محیط زیست، عایق‌بندی شوند تا در مصرف انرژی صرفه‌جویی شود. مثلا پشم گوسفند، پنبه، چوب پنبه و پلاستیک بازیافتی، عایق‌های خوبی هستند که در عین حال تجدیدپذیر، غیر سمی و قابل تجزیه هستند.
برای عایق‌بندی ساختمان خصوصا دیوارها در این خانه‌ها، می‌توان از مواد بازیافتی و بیوکامپوزیت‌ها استفاده کرد. این مواد علاوه بر اینکه عایق حرارتی هستند، عایق صوتی مناسبی هم محسوب می‌شوند. روش دیگر استفاده از دیوارهای سبز است. مثلا رشد گیاهان خزنده روی نمای بیرونی ساختمان.
5-حفاظت از آب
صرفه‌جویی در مصرف آب از اصول مهم خانه‌های سازگار با محیط زیست است. نصب سیستم‌های استفاده از آب باران برای آبیاری گیاهان و شستشو، از مهم‌ترین تمهیدات حفاظت از آب است. سیستم‌های برداشت آب باران می‌توانند باران را از پشت بام‌ها و مسیرهای بتونی در باغ جمع‌آوری کرده و به کاهش تقاضای آب کمک کنند.
همچنین نصب سرشیر و سردوش‌های خودکار، نصب فلاش تانک‌هایی با مصرف کم آب در دستشویی‌ها و ماشین لباسشویی تمام اتوماتیک، گزینه‌های مناسبی برای صرفه‌جویی در مصرف آب هستند.
6-انتخاب سقف مناسب
سقف خانه‌های پایدار نقش مهمی در کل سازه و تاثیر آبوهوا در خانه دارد. بنابراین در انتخاب آن باید دقت کرد. انواع مختلف سقف برای استفاده در خانه‌های سبز:
- سقف‌های زنده یا سقف‌های سبز انتخاب خوبی برای این خانه‌ها هستند. زیرا عایق خوبی به حساب می‌آیند و با ایجاد فرصت برای باغبانی و رشد و پرورش گیاهان، باعث تمیزی هوا و سرزندگی محیط می‌شوند.
- سقف‌های چوب زونا یا سقف‌های تخته‌ای که بسیار سازگار با محیط زیست، اما گران هستند.
- استفاده از مواد بازیافتی مانند زونای ساخته شده از مواد بازیافتی از جمله لاستیک، زیست کامپوزیت، فلز و پلاستیک که باعث کاهش زباله می‌شوند و هزینه کمتری دارند.
7-استفاده از منابع تجدیدپذیر
در خانه‌های سازگار با محیط زیست، استفاده از انرژی‌های فسیلی به حداقل می‌رسد و منابع تجدیدپذیر مانند انرژی خورشیدی جای آن را می‌گیرد. پانل‌های خورشیدی پشت‌بامی با استفاده از انرژی پایان‌ناپذیر خورشید راهی ساده و کم هزینه را برای تقویت انرژی یک خانه فراهم کرده و بدون نیاز به هیچ‌گونه فرایندی انرژی را برای استفاده در آینده ذخیره می‌کنند.
8-استفاده از انرژی الکتریکی دوستدار محیط زیست
از دیگر اقدامات ساده برای کمک به بهره‌وری در مصرف انرژی می‌توان به لامپ‌های سازگار با محیط زیست، خرید لوازم برقی کم‌مصرف و اطمینان از وصل شدن بخاری‌ها و وسایل گرمایشی به ترموستات اشاره کرد. فناوری LED، نورپردازی را وارد مرحله جدیدی کرد. لامپ‌های ال ای دی، بسیار کم انرژی‌تر از لامپ‌های رشته‌ای هستند، به این معنی که بدون خاموش کردن چراغ‌ها می‌توان میزان کربن یک خانه را بسیار کاهش داد.
9-استفاده از فناوری هوشمند
رشد تکنولوژی شرایطی را برای هوشمندسازی خانه‌ها و کاهش مصرف انرژی در سال‌های اخیر به وجود آورده است. از مهم‌ترین این فناوری‌ها می‌توان به ترموستات‌های هوشمند برای تنظیم درجه حرارت یا نورپردازی هوشمند برای روشن و خاموش کردن چراغ‌های خانه اشاره کرد.
10-بهره‌گیری از معماری ارگانیک
به یک رویکرد طراحی که بین ساختمان‌ها، ساختارها و فضای داخلی یک ساختمان و محیط طبیعی اطراف آن‌ها پیوند برقرار می‌کند، معماری ارگانیک گفته می‌شود. تفکر اصلی در رابطه با این سبک معماری این است که افراد همگی بخشی از طبیعت هستند و بنا به دلایلی همچون زندگی و کار در شرایط طبیعی همواره در حال رشد و پیشرفت هستند. فرم و شکل معماری ارگانیک طبیعت را دنبال می‌کند و به یک باغ شباهت بسیار زیادی دارد که ساختمان‌ها بخشی از فضای سبز آن را تشکیل می‌دهند. به طور کلی واژه ارگانیک به ویژگی های حیوانات و گیاهان ارتباط دارد.
بنیان‌گذار معماری ارگانیک، فرانک لوید رایت یکی از پیشگامان این سبک معماری است. رایت اعتقاد داشت که یک ساختمان باید محصول مکان و زمان خود بوده و به لحظه و محل خاصی اختصاص داشته باشد. از اصول مهم معماری ارگانیک این است که ساختمان‌ها موظف به حفاظت از امنیت و حریم ساکنین خود هستند و الهام گرفتن از محیط طبیعی در انتخاب رنگ‌ها، مواد و بافت‌ها از اولویت‌های معماری این خانه‌ها است. همچنین بر خلاف سبک‌های مدرن در این سبک معماری باید از هرگونه کپی‌برداری خودداری شود.
11-دکوراسیون سازگار با محیط زیست
یک خانه سبز یا پایدار باید در طراحی داخلی و دکوراسیون هم از اصول سازگاری با محیط زیست تبعیت کند. از ایده‌های مهم در یک دکوراسیون سازگار با محیط زیست می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- استفاده از این مواد دور ریخته شده یا قابل بازیافت در ساخت وسایل
- پرورش درختان خاص، برای استفاده از چوب آن‌ها به صورت کنترل شده و تحت نظارت سازمان‌های محیط زیست
- استفاده از گیاه بامبو به جای چوب درختان در ساخت وسایل
- بازیافت فلزات و پلاستیک
- استفاده از وسایل و مبلمان بادوام یا سبز
- خرید وسایل کوچک و جمع‌وجور و کاربردی
12-استفاده از وسایل کم مصرف
همه وسایل الکتریکی و و الکترونیکی مشخصات مصرف انرژی دارند که هنگام خرید آن‌ها باید به میزان مصرف آن دقت کرد. استفاده از وسایل برقی کم مصرف، یکی از مهم‌ترین اصول خانه‌های پایدار است که باید جدی گرفته شود.
خانه‌های سبز، راهی به سوی توسعه پایدار
با توجه به وضعیت زیست محیطی کره زمین و حفظ آن برای نسل‌های آینده انسان‌ها، حیوانات و گیاهان، اهمیت استفاده از راهکارها و روش‌های ایجاد سازه‌های سازگار با محیط زیست، بیشتر شده است و معماری و طراحی مدرن به این سو پیش می‌رود. ساخت این خانه‌ها مزایای زیادی دارد اما باید توجه داشته باشید که به طور کلی پروسه طراحی و ساخت این خانه‌ها پیچیده‌تر و تخصصی‌تر از خانه‌های معمولی است.
مثلا ساخت یک سقف سبز به لایه‌های زیادی از جمله لایه پوشش گیاهی، غشای ضد آب، تکیه‌گاه، تخلیه و آب‌بندی خارجی نیاز دارد. این سقف‌های سبز سنگین‌تر از سقف‌های معمولی هستند و باید مقاومت سقف افزایش یابد. اجرای این موارد به یک تیم تخصصی ماهر نیاز دارد. بنابراین برای ایجاد این سازه‌ها باید تمام این موارد را در نظر داشت.
امیدواریم مطلب فروشگاه لوکس بایر برای شما مفید بوده باشد. اگر در زمینه خانه‌های سبز سوال یا نظری دارید، لطفا در بخش نظرات با ما در میان بگذارید.