تقسیم ارث یا انحصار وراثت گاهی طولانی، پیچیده و بحث‌برانگیز می‌شود.”صلح عمری” توافقی است که از طریق آن می‌توانید تا وقتی زنده و صاحب اموال خود هستید، آنها را تقسیم یا واگذار کنید.
یکی از مهمترین مواردی که پس از فوت کسی پیش می آید٬ بحث ارث و میراث، تسلط بر آنها، تقسیم و استفاده از اموال متوفی است. روش معمول برای تقسیم اموال فرد متوفی همان انحصار وراثت یا تقسیم ارث است. انحصار وراثت پروسه‌ای است که مراحل، تشریفات اداری و دادرسی زیادی در آن باید طی شود تا تقسیم ارث بین وراث صورت گیرد.
علاوه بر این اﻣﺮوزه ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺗﺤﻮﻻت اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و ﮐﺎﻫﺶ ﺗﻌﺪاد ﻓﺮزﻧﺪان و ﻧﺰدﯾﮏ ﺷﺪن ﻓﺎﺻﻠﻪ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺑﯿﻦ ﻓﺮزﻧﺪان ﭘﺴﺮ و دﺧﺘﺮ، ﮔﺮاﯾﺶ و ﺗﻤﺎﯾﻞ اکثر ﺧﺎﻧﻮادهﻫﺎ این است ﮐﻪ ﻣﺎﺣﺼﻞ ﻣﺎدی زﻧﺪﮔﯽ ﺧﻮد را ﺗﺎ ﺣﺪ اﻣﮑﺎن ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﺴﺎوی ﺑﯿﻦ ﻓﺮزﻧﺪان ﺗﻘﺴﯿﻢ کنند. ﺑﺮاي ﺗﺤﻘﻖ اﯾﻦ اﻣﺮ واﻟﺪﯾﻦ ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ ﻗﺒﻞ از ﻣﺮگ ﺑﺎ وﺻﯿﺖ و ﯾﺎ ﺻﻠﺢ ﻋﻤﺮی، ﺑﺎ اﻧﺘﻘﺎل اﻣﻮال ﻣﻨﻘﻮل و ﻏﯿﺮمنقول ﺧﻮد، در دﻓﺎﺗﺮ اﺳﻨﺎد رﺳﻤﯽ از ﻃﺮﯾﻖ ﺻﻠﺢ ﻋﻤﺮی اﻣﻮال را ﺑﻪ ﻧﺎم ﻓﺮزﻧﺪان ﮐﻨﻨﺪ و در ﻋﯿﻦ ﺣﺎل ﺗﺎ آﺧﺮ ﻋﻤﺮ ﺣﻖ اﺳﺘﻔﺎده و ﺑﻬﺮهﻣﻨﺪی و ﻓﺮوش اﻣﻮال ﺧﻮد را داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ. البته صلح عمری می‌تواند بین هرکسی بسته شود و فقط مختص والدین و فرزندان نیست.
به طور کلی اﻧﺤﺼﺎر وراﺛﺖ، تقسیم اموال و رﻋﺎﯾﺖ ﻋﺪاﻟﺖ از ﻧﮕﺮاﻧﯽﻫﺎی اﺻﻠﯽ ﻣﺮدم اﺳﺖ. ﺑﺮاي ﮐﺎﺳﺘﻪ ﺷﺪن از اﯾﻦﮔﻮﻧﻪ ﻣﺸﮑﻼت، ﺻﺎﺣﺒﺎن اﻣﻮال ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ ﻗﺒﻞ از ﻓﻮت ﺧﻮد ﺑﺎ ﺗﻨﻈﯿﻢ اﺳﻨﺎد ﻣﻨﺎﺳﺐ در زﻣﯿﻨﻪ اﻣﻮالﺷﺎن ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺗﮑﻠﯿﻒ کنند. از ﺟﻤﻠﻪ ﻣﻮاردی ﮐﻪ در اﯾﻦ ﺧﺼﻮص ﻣﯽﺗﻮان ﺑﻪ آنﻫﺎ اﺷﺎره کرد، سند صلح عمری است.
در این مقاله سعی داریم به توضیح کامل توافق “صلح عمری” و شرایط آن بپردازیم.
صلح عمری چیست؟
ﯾﮑﯽ از اﺳﻨﺎد ﺑﺴﯿﺎر ﻣﻔﯿﺪ و ﮐﺎرآﻣﺪ «ﺳﻨﺪ ﺻﻠﺢ ﻋﻤﺮی» اﺳﺖ ﮐﻪ در دﻓﺎﺗﺮ اﺳﻨﺎد رﺳﻤﯽ رواج دارد. صلح عمری در قوانین حقوقی به معنای قرارداد و عقدی است که فرد اموال یا مال خود را به اشخاصی چون همسر و فرزند یا غیره صلح می‌نماید.
ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ توافق، ﻣﺎﻟﮏِ اﻣﻮال ﻏﯿﺮﻣﻨﻘﻮل ﮐﻪ اﻏﻠﺐ ﺷﺎﻣﻞ آﭘﺎرﺗﻤﺎن، ﺧﺎﻧﻪ، زﻣﯿﻦ و ﺑﺎغ اﺳﺖ، ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺎ ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﺑﻪ دﻓﺘﺮ اﺳﻨﺎد رﺳﻤﯽ، اﺧﺘﯿﺎر ﻓﺮوش، اﺟﺎره دادن و ﯾﺎ ﺣﺘﯽ ﻓﺴﺦ و اﻗﺎﻟﻪ ﺳﻨﺪ ﻣﺬﮐﻮر را ﺗﺎ زﻣﺎن ﺣﯿﺎت ﺑﺮای ﺧﻮد ﻧﮕﻪ داﺷﺘﻪ و اﺻﻞ ﻣﺎل را ﺑﻪ ﻓﺮزﻧﺪ و ﯾﺎ اﺷﺨﺎص دﯾﮕﺮ ﻣﺪﻧﻈﺮ ﺧﻮد اﻧﺘﻘﺎل دﻫﺪ.
در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺗﺎ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺷﺨﺺ زﻧﺪه اﺳﺖ، ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ دﺧﺎﻟﺖ و ﻧﻈﺎرت و اﺧﺘﯿﺎر ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﺎل ﺧﻮد را دارد، اﻣﺎ ﺑﻌﺪ از ﻣﺮﮔﺶ، ﻣﺎﻟﮏ آن ﻣﺎل، ﻓﺮزﻧﺪ ﯾﺎ ﺷﺨﺺ ﻣﻮردﻧﻈﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ و اﯾﻦ ﺷﺮاﯾﻂ، ﺗﺎﺑﻊ ﻣﻘﺮرات ارث ﻧﻤﯽﺷﻮد.
تفاوت توافق “صلح عمری” با “وصیت”
نکته مهم در وصیت کردن این است که افراد تنها می‌توانند تا یک سوم اموال خود را برای بعد از فوت وصیت کنند. دو سوم مابقی ارث بر اساس قانون ارث تقسیم می‌شود. به همین دلیل کسانی که مایل‌اند تمام اموال را منتقل کنند باید سند رسمی انتقال تنظیم کنند. اما در توافق صلح عمری، مالک علاوه بر اینکه می‌تواند تمام مال را منتقل کند، ضمن انتقال سند حق استفاده از مال را تا پایان عمر برای خودش حفظ می‌کند.
ارکان عقد صلح عمری
منظور از «رکن» شرایطی است که وجود آن برای وقوع عقد صلح ضروری و لازم است و در صورت نبود آن عقدی هم واقع نخواهد شد. در عقد صلح نیز اگر هریک از این ۴ رکن وجود نداشته باشد، عقد صحیح نیست:
مٌصالح: کسی که مال خود را به عنوان عقد صلح به دیگری می‌دهد.
مُتصالح: کسی که مال را از مصالح قبول می‌کند.
مورد صلح: مالی که مورد عقد صلح قرار می‌گیرد.
مال‌الصلح: پول یا مالی که یک طرف در ازای پذیرش پیشنهاد صلح، از دیگری دریافت می‌کند.
شروط مهم در صلح عمری
- تا هنگامی که فرد مورد نظر(مُصالح) در قید حیات است، منافعی که از ملک حاصل می‌شود، متعلق به فرد است.
- با فوت شخصی که اموال را منتقل کرده است، صلح کامل می‌شود و اموال و املاک متعلق به شخصی می‌شود که اموال به نام وی است.
- سومین شرط صلح عمری، شرطی است که مربوط به فسخ مادام‌العمر است و می‌توانید آن را ذکر کنید. شرط فسخ مادام‌العمر به این معنی است که می‌توانید در هر زمانی که خواستید صلح را به صورت یک‌طرفه و بدون حضور فرد دوم فسخ کنید.
- در این توافق تمام منافع حاصل از مال از جمله اجاره و دیگر مزایا به مالک اصلی می‌رسد و هر زمان که بخواهد می‌تواند مال را به نام خود برگرداند.
- در مورد عقد چنین صلحی، در صورتی که عقد صلح باقی باشد و والد فوت کند، ملک یا مال مورد نظر به صورت قانونی به فرزند منتقل شده و ارثی به دیگر وارثان نخواهد رسید.
- در صلح عمری سند جدیدی تنظیم نمی‌شود. در این حالت از طرف شخص متصالح امکان فروش یا انتقال مال تا زمانی که شخص انتقال‌دهنده زنده باشد، وجود ندارد.
- در طول استمرار عقد، اگر مُتصالح مثلا فرزند یا شخص دیگر به تعهدات خود عمل ننماید، مُصالح مثلا پدر می‌تواند با مراجعه به دفترخانه محل ثبت سند آن را فسخ و مال مورد نظر را به تملیک خود در بیاورد .
- اگر می‌خواهید عقد صلحی بی‌عیب و نقص داشته باشید، باید شروط زیر هنگام عقد قرارداد وجود داشته باشد:
الف) طرفین عاقل و بالغ بوده و قدرت اداره اموال خود را داشته باشند.
ب) طرفین انعقاد عقد صلح را بخواهند و از انجام آن راضی باشند.
ج) مالی که مورد صلح قرار می‌گیرد از نظر قانون ارزش اقتصادی داشته باشد؛ بنابراین صلح چیزهایی مانند خوک یا مشروبات الکلی باطل است.
آیا به صلح عمری مالیات تعلق می‌گیرد؟
بر اساس ماده 122 قانون مالیات‌های مستقیم، مالیات صلح عمری در تاریخ انتقال منافع باید گرفته شود. یعنی اگر مُصالح فوت کند، زمانی که مالکیت ملک به شما منتقل شد، مالیات انتقال مال موردنظر اخذ خواهد شد. به صورت زیر:
ماده 59 ـ نقل و انتقال قطعی املاک به مأخذ ارزش معاملاتی، به نرخ پنج درصد (5%) و همچنین انتقال حق واگذاری محل به مأخذ وجوه دریافتی مالک یا صاحب حق، به نرخ دو درصد (2%)، در تاریخ انتقال از طرف مالکان عین یا صاحبان حق مشمول مالیات می‌باشد.
تبصره 1 ـ در صورتی که در حین تنظیم عقد صلح عمری برای ملک مورد نظر، قیمتی تعیین نشده باشد، قیمت ملک‌های همان ناحیه را برای آن در نظر می‌گیرند.
تبصره 2 ـ حق واگذاریِ محل از نظر این قانون عبارت است از: حق کسب یا پیشه، حق تصرف محل یا حقوق ناشی از موقعیت تجاریِ محل.
(منبع: سازمان امور مالیاتی کشور)
مدارک مورد نیاز برای صلح عمری
-سند مالکیت منگوله‌دار یا تک برگ
-سند قطعی غیرمنقول (بنچاق)
-پایان کار در صورتی که مورد معامله آپارتمان یا اعیانی احداثی باشد.
-استعلام دارایی
-استعلام شهرداری
-استعلام ثبت توسط دفترخانه به هزینه مُصالح
-کارت ملی و شناسایی
سوالات متداول در رابطه با صلح عمری
صلح عمری چیست؟
صلح عمری در قوانین حقوقی به معنای قرارداد و عقدی است که فرد اموال یا مال خود را به اشخاصی چون همسر و فرزند یا غیره صلح می‌نماید.
در صورت صلح عمری، اختیار اموال فرد به چه صورت است؟
ﺗﺎ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺷﺨﺺ زﻧﺪه اﺳﺖ، ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ دﺧﺎﻟﺖ و ﻧﻈﺎرت و اﺧﺘﯿﺎر ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﺎل ﺧﻮد را دارد، اﻣﺎ ﺑﻌﺪ از ﻣﺮﮔﺶ، ﻣﺎﻟﮏ آن ﻣﺎل، ﻓﺮزﻧﺪ ﯾﺎ ﺷﺨﺺ ﻣﻮردﻧﻈﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ و اﯾﻦ ﺷﺮاﯾﻂ، ﺗﺎﺑﻊ ﻣﻘﺮرات ارث ﻧﻤﯽﺷﻮد.
“صلح عمری” با “وصیت” چه تفاوتی دارد؟
نکته مهم در وصیت کردن این است که افراد تنها می‌توانند تا یک سوم اموال خود را برای بعد از فوت وصیت کنند. دو سوم مابقی ارث بر اساس قانون ارث تقسیم می‌شود. به همین دلیل کسانی که مایل‌اند تمام اموال را منتقل کنند باید سند رسمی انتقال تنظیم کنند. اما در توافق صلح عمری، مالک علاوه بر اینکه می‌تواند تمام مال را منتقل کند، ضمن انتقال سند حق استفاده از مال را تا پایان عمر برای خودش حفظ می‌کند.
چه موقعی صلح کامل می‌شود؟
با فوت شخصی که اموال را منتقل کرده است، صلح کامل می‌شود و اموال و املاک متعلق به شخصی می‌شود که اموال به نام وی است.
آیا می‌توان صلح عمری را فسخ کرد؟
بله. فسخ مادام‌العمر یکی از شروط مهم صلح عمری است و می‌توانید آن را ذکر کنید. شرط فسخ مادام‌العمر به این معنی است که می‌توانید در هر زمانی که خواستید صلح را به صورت یک‌طرفه و بدون حضور فرد دوم فسخ کنید.
آیا به صلح عمری مالیات تعلق می‌گیرد؟
بله. بر اساس ماده 122 قانون مالیات‌های مستقیم، مالیات صلح عمری در تاریخ انتقال منافع باید گرفته شود. یعنی اگر مُصالح فوت کند، زمانی که مالکیت ملک به شما منتقل شد، مالیات انتقال مال موردنظر اخذ خواهد شد.
مالیات صلح عمری چقدر است؟
نقل و انتقال قطعی املاک به مأخذ ارزش معاملاتی، به نرخ پنج درصد (5%) و همچنین انتقال حق واگذاری محل به مأخذ وجوه دریافتی مالک یا صاحب حق، به نرخ دو درصد (2%)، در تاریخ انتقال از طرف مالکان عین یا صاحبان حق مشمول مالیات می‌باشد.
دیدیم که می‌توان ﺑﺎ دوراﻧﺪﯾﺸﯽ و آﮔﺎﻫﯽﻫﺎي ﺑﯿﺸﺘﺮ و ﮐﺴﺐ داﻧﺶ و ﻣﻔﺎﻫﯿﻢ ﺣﻘﻮﻗﯽ، ﺑﻪ ﻃﻮر ﺻﺤﯿﺢ و ﻣﻨﻄﻘﯽ اموال را مدیریت کرد. هرکسی می‌تواند ﺑﺎ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﯾﺰي ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ اﻣﻮاﻟﺶ در ﻗﺒﻞ و ﺑﻌﺪ از ﻣﺮگ، وﺳﺎﯾﻞ آﺳﺎﯾﺶ و رﻓﺎه ﻫﺮﭼﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮ را ﺑﺮاي ﺧﻮد و ﺑﺎزﻣﺎﻧﺪﮔﺎﻧﺶ ﻓﺮاﻫﻢ ﮐﻨﺪ و از مشکلات و اختلافات بعد از فوتش جلوگیری کند.
شما می‌توانید ﺑﺎ مطالعه و تحقیق و اﻗﺪام ﻋﻤﻠﯽ از ﻃﺮﯾﻖ ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﺑﻪ دﻓﺎﺗﺮ اﺳﻨﺎد رﺳﻤﯽ و ﺗﻨﻈﯿﻢ ﺳﻨﺪ رﺳﻤﯽ، توافق ﺻﻠﺢ ﻋﻤﺮي را تنظیم کنید و علاوه بر اینکه از تمام اموال خود در طول عمرتان بهره می‌برید، خیال خود و وٌراثتان را از چگونگی تقسیم اموالتان بعد از مرگ راحت کنید.
امیدواریم متن مذکور برایتان مفید بوده باشد. اگر نظری یا سوالی دارید، در بخش نظرات برامون بنویسید.
تحریریه فروشگاه دکوراسیون لوکس بایر